Tajemnice języka – Sherlock Holmes i kryptologia

To jest zaszyfrowana wiadomość. Czy macie pomysł na odczytanie jej?

Sherlock Holmes miał. Jeśli nie czytaliście opowiadania „Tańczące sylwetki” Arthura Conan Doyle’a i nie chcecie przedwcześnie poznać jego treści, nie czytajcie dalej tego wpisu.

Takie rysunki tańczących sylwetek otrzymywała kobieta, która zgłosiła się do sławnego detektywa z prośbą o pomoc. Holmes zorientował się, że z pozoru zabawne rysuneczki mają swoje znaczenie i skrywają tekst. Złamał szyfr, odczytał kolejne wiadomości i po nitce do kłębka dotarł do mordercy.

E jak English

Podstawową przesłanką, jaką się kierował, był fakt, że najczęściej występującą literą w języku angielskim jest E. Założył, że figurka, która pojawia się najczęściej, to właśnie E.

Chorągiewka, którą czasem różne figurki trzymają w dłoniach, musi oznaczać koniec wyrazu. Częstotliwość występowania w języku angielskim E to około 13% wszystkich liter tekstu. Drugą z kolei jest litera T (około 9%), następnymi są A, O, N, I, R. Różnice między nimi nie są już na tyle duże, by móc z nich wyciągać dalsze przesłanki. Znając jednak tylko jedną literę, można metodą prób i błędów pokusić się o odszyfrowanie tekstu. Kolejna wiadomość analizowana przez Holmesa przyniosła dalsze odkrycia.

Powyższy ciąg rysunków może oznaczać słowo sever, lever lub never. Okoliczności towarzyszące przekazywaniu wiadomości wskazywały na duże prawdopodobieństwo wyrazu never. W ten sposób detektyw rozszyfrował trzy kolejne litery. Dalej poszło już jak z płatka.

Każdy kod można złamać

Sherlock Holmes przy łamaniu szyfru posłużył się listą częstotliwości występowania liter w języku angielskim. Jeśli dysponowałby odpowiednio dużą próbką tekstu, mógłby również użyć listy częstotliwości występowania słów. W ten sposób można złamać każdy kod. 25 lat temu Duńczyk Aage Rieck Sorensen opisał działanie szyfru z „Tańczących sylwetek” i uzupełnił brakujące znaki, które nie pojawiły się w opowiadaniu. Arthur Conan Doyle inspirował się opowiadaniem Edgara Allana Poego „Złoty żuk”, w którym występuje motyw kryptologiczny ze szczegółowym wyjaśnieniem rozwiązania prostego szyfru. Językowe smaczki odgrywają ważną rolę również w innych kryminałach angielskich, to jednak już temat na kolejny wpis.

Więcej zagadek do rozwiązania w tekście – zagadki słowne Lewisa Carrolla.